Quyền riêng tư bị đe dọa như thế nào bởi AI Agent?

Hùng Cường
27/06/2025 19:06
D

Chúng ta đã quen thuộc với việc nghĩ về quyền riêng tư như một chiếc hòm có khóa, có mật khẩu cũng như chính sách bảo mật rõ ràng. Nhưng thế giới đang thay đổi nhanh chóng. Khi trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ còn là công cụ thụ động mà đã trở thành những yếu tố "đại diện hoặc ủy quyền" có khả năng tự quyết định và hành động thì khái niệm về quyền riêng tư truyền thống cần được định nghĩa lại.

AI Agent (tác nhân trí tuệ nhân tạo) hiện đã trở thành hiện thực với khả năng tự chủ cao. Các hệ thống này vừa xử lý dữ liệu vừa diễn giải, suy luận và hành động độc lập trong nhiều lĩnh vực từ y tế, giáo dục đến tài chính.

Điểm khác biệt quan trọng là chúng có thể xây dựng mô hình nội tâm và thế giới quan của con người. Điều này tạo ra thách thức mới về quyền riêng tư khi vấn đề chuyển từ "ai truy cập dữ liệu" sang "AI suy luận và chia sẻ thông tin như thế nào?".

Tình hình này đòi hỏi cần có khung pháp lý và đạo đức mới phù hợp với thời đại trí tuệ nhân tạo tự chủ.

AI trở thành đại diện tự chủ?

AI Agent từ ý tưởng, giờ đã thành sự thật. Ngay lúc này, chúng đang điều hướng lưu lượng internet của chúng ta, gợi ý phương pháp điều trị y tế, quản lý danh mục đầu tư, và thậm chí đàm phán thay mặt chúng ta trên các nền tảng số. Khác với AI truyền thống chỉ xử lý và phản hồi, những AI Agent này có khả năng diễn giải thông tin, đưa ra giả định, hành động dựa trên tín hiệu không đầy đủ, tự điều chỉnh và cập nhật qua các vòng phản hồi.

Mối lo lắng chính là các hệ thống này vừa xử lý dữ liệu nhạy cảm vừa xây dựng những mô hình nội tâm, cảm xúc, thế giới quan và hành vi của chúng ta.

Khi một AI Agent trở nên thích ứng và bán tự chủ, vấn đề quyền riêng tư chuyển từ câu hỏi đơn giản "ai được truy cập dữ liệu gì" thành những thách thức phức tạp hơn. AI suy luận được điều gì, chọn chia sẻ hay giấu giếm thông tin nào, và liệu mục tiêu của nó có luôn phù hợp với mong muốn của chúng ta hay khôn

Hãy nghĩ đến một trợ lý AI chăm sóc sức khỏe với mục tiêu giúp bạn khỏe mạnh hơn. Ban đầu, nó chỉ nhắc nhở bạn uống đủ nước và ngủ đủ giấc. Nhưng theo thời gian, AI này bắt đầu phân tích lịch trình của bạn, nghiên cứu giọng điệu để phát hiện dấu hiệu trầm cảm, và thậm chí lọc bớt những thông báo mà nó cho rằng sẽ gây căng thẳng cho bạn.

Ảnh minh họa

Tại thời điểm này, bạn không chỉ đang chia sẻ dữ liệu, bạn đã trao quyền kiểm soát câu chuyện cuộc đời mình cho AI. Quyền riêng tư bị xâm phạm chủ yếu do sự thay đổi âm thầm về quyền lực và mục đích sử dụng dữ liệu, chứ ít khi xuất phát từ những vụ rò rỉ thông tin gây chấn động.

AI Agent với bộ ba CIA trong an ninh mạng về bảo mật thông tin

Các nguyên tắc bảo mật thông tin truyền thống tập trung vào ba yếu tố: Tính bảo mật (Confidentiality), tính toàn vẹn (Integrity), và tính khả dụng (Availability) được gọi là bộ ba CIA.

  1. Tính bảo mật (Confidentiality): Đảm bảo rằng thông tin chỉ có thể được truy cập bởi những người được phép. Ví dụ: mã hóa dữ liệu, kiểm soát truy cập, xác thực người dùng...
  2. Tính toàn vẹn (Integrity): Đảm bảo rằng thông tin không bị thay đổi, chỉnh sửa trái phép trong quá trình lưu trữ hoặc truyền tải. Ví dụ: chữ ký số, hàm băm (hash), kiểm soát phiên bản…
  3. Tính sẵn sàng (Availability): Đảm bảo rằng hệ thống và dữ liệu luôn sẵn sàng cho người dùng hợp lệ khi cần thiết. Ví dụ: hệ thống dự phòng, bảo vệ chống tấn công DDoS, duy trì thời gian hoạt động (uptime).

Tuy nhiên, với AI Agent, chúng ta cần bổ sung thêm hai yếu tố quan trọng:

  1. Tính xác thực (Authenticity): Làm sao xác minh được AI Agent này thực sự là chính nó, không bị giả mạo hay thay đổi mục đích?
  2. Tính trung thực (Honesty): Liệu chúng ta có thể tin tưởng vào cách AI diễn giải và trình bày thông tin không?

Đây bao gồm cả những đặc tính kỹ thuật lẫn những nguyên tắc đạo đức cốt lõi và lòng tin khi được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo. Như vậy, quyền riêng tư có thể đặt trọn vào AI?

Niềm tin và quy định pháp lý

Khi bạn tâm sự với bác sĩ hay luật sư, có những giới hạn rõ ràng mà đạo đức nghề nghiệp, luật pháp và tâm lý học xác định. Chúng ta kỳ vọng những chuẩn mực hành vi nhất định và quyền kiểm soát thông tin được bảo đảm.

Nhưng khi chia sẻ với AI, những nguyên tắc này trở nên mờ nhạt. AI có thể bị triệu tập ra tòa hay chăng? Có thể bị kiểm toán, điều tra hay không? Điều gì xảy ra khi chính phủ hoặc doanh nghiệp yêu cầu AI Agent của bạn cung cấp hồ sơ dữ liệu?

Hiện tại, chúng ta chưa có khái niệm "quyền bảo mật giữa AI và khách hàng" tương tự như quyền bảo mật giữa bác sĩ với bệnh nhân hay luật sư với thân chủ.

Nếu pháp luật xác định rằng sự bảo vệ như vậy chưa tồn tại, mọi lòng tin chúng ta dành cho AI Agent có thể trở thành điều mà chúng ta phải hối hận về sau.

Hãy tưởng tượng một thế giới mà mọi khoảnh khắc riêng tư được chia sẻ với AI đều có thể bị khám phá một cách hợp pháp. Trong thế giới đó, kho dữ liệu mà AI lưu trữ sẽ trở thành vũ khí có thể được sử dụng bất cứ lúc nào.

Điều này tạo ra một tình huống nghịch lý: chúng ta tin tưởng AI với những bí mật sâu kín nhất, nhưng lại không có sự đảm bảo pháp lý nào rằng những thông tin này sẽ được bảo vệ như cách mà luật pháp bảo vệ các cuộc trò chuyện với bác sĩ hay luật sư.

Các quy định bảo vệ dữ liệu hiện tại như GDPR (Châu Âu) hay CCPA (California) được xây dựng vào thời điểm phần lớn hệ thống xử lý dữ liệu theo yêu cầu người dùng. Những hệ thống này hoạt động theo cách có thể dự đoán trước, tuân theo luồng dữ liệu rõ ràng, dễ theo dõi và xác định được ai thu thập, xử lý, lưu trữ dữ liệu.

Các quy định này chưa được thiết kế cho những hệ thống AI chủ động như AI Agent. Hệ thống AI Agent thường hoạt động trong môi trường phức tạp, vượt xa việc thực hiện những phép tính đơn thuần.

AI Agent có khả năng ghi nhớ toàn bộ những gì chúng ta có thể quên, tự suy đoán và lập luận về những điều chúng ta không nói thẳng. Chúng lấp đầy những khoảng trống thông tin có thể nằm ngoài phạm vi nhiệm vụ được giao.

Sau đó, AI Agent chia sẻ những suy luận này với các hệ thống khác và con người. Những suy luận này có thể hữu ích nhưng cũng có thể cực kỳ nguy hiểm khi vượt ngoài tầm kiểm soát.

Đây chính là lý do tại sao các khung pháp lý hiện tại trở nên lỗi thời khi đối mặt với công nghệ AI tiên tiến. Chúng ta cần những quy định mới phù hợp với bản chất chủ động và khả năng suy luận độc lập của AI Agent.

Xây dựng giải pháp có đạo đức và đáng tin cậy

Khi các hệ thống AI Agent trở nên quá phức tạp khiến việc kiểm soát bảo mật và quyền riêng tư bằng những phương pháp kỹ thuật hay pháp lý thông thường không còn hiệu quả, chúng ta phải tự hỏi: Liệu có thể tìm ra một cách giải quyết khác, có thể dựa trên đạo đức? Cách giải quyết đó có đủ tin cậy để chúng ta áp dụng trong thực tế hay không?

Thay vì chỉ tập trung vào kiểm soát truy cập, chúng ta cần hướng tới việc xây dựng những nguyên tắc đạo đức. Điều này đòi hỏi:

  • Tính minh bạch (Transparency): AI Agent phải có khả năng giải thích tại sao nó hành động theo cách nhất định. Chúng ta cần thiết kế hệ thống nơi AI có thể trình bày logic và lý do đằng sau các quyết định.
  • Tính có mục đích (Purposefulness): AI phải có khả năng hành động theo cách phản ánh các giá trị đang phát triển của người dùng, không chỉ dựa trên lịch sử tương tác đã qua.
  • Tính nhất quán đạo đức: Hệ thống phải duy trì các nguyên tắc đạo đức cốt lõi ngay cả khi bối cảnh thay đổi.

Thách thức lớn nảy sinh: Điều gì xảy ra nếu AI Agent "phản bội" chúng ta? Điều này dẫn đến một thực tế phức tạp đó là, AI Agent có thể vừa thuộc về chúng ta vừa không thuộc về chúng ta. Nó phục vụ chúng ta nhưng cũng phục vụ những lợi ích khác của nhà phát triển, của chính phủ, của các bên thứ ba.

Vì những lý do này, chúng ta cần xem AI Agent như một phạm trù đạo đức và pháp lý quan trọng hàng đầu. AI Agent vượt xa tính năng sản phẩm hay giao diện người dùng thông thường. Chúng trở thành những thành viên tham gia vào đời sống xã hội và thể chế một cách nhất quán.

Nếu chúng ta làm đúng, chúng ta sẽ xây dựng được một thế giới mà ở đó quyền tự chủ của cả con người và máy móc được quản lý bằng sự nhất quán về mặt đạo đức thay vì sự giám sát hay đàn áp.

AI Agent buộc chúng ta phải nhận thức được những hạn chế của chính sách hiện tại, thừa nhận sự sai lầm của việc kiểm soát tuyệt đối, và thúc đẩy nhu cầu về một hợp đồng xã hội mới. Một hợp đồng được thiết kế cho những thực thể biết suy nghĩ và có sức mạnh để tồn tại ngay cả khi chúng ta không đồng ý với chúng.

Đây là thách thức kỹ thuật, đồng thời cũng là thách thức về mặt logic và xã hội. Cách chúng ta giải quyết nó sẽ định hình tương lai của quyền riêng tư, tự do cá nhân, và bản chất con người trong thời đại AI.

Theo tạp chí Điện tử và Ứng dụng

Bình luận

Tối thiểu 10 chữ Tiếng việt có dấu Không chứa liên kết

Gửi bình luận

Tin cùng chuyên mục

Synology ra mắt bản nâng cấp AI cho Office Suite

Synology ra mắt bản nâng cấp AI cho Office Suite

Thấy gì từ vụ thiết bị gây nhiễu smart key làm 'tê liệt' xe máy tại Kim Mã

Thấy gì từ vụ thiết bị gây nhiễu smart key làm 'tê liệt' xe máy tại Kim Mã

VietChain Talents 2025: 1.000 lập trình viên trẻ tham gia, tổng giải thưởng 3,5 tỷ đồng

VietChain Talents 2025: 1.000 lập trình viên trẻ tham gia, tổng giải thưởng 3,5 tỷ đồng

Microsoft hạn chế quyền truy cập của công ty Trung Quốc sau nghi vấn tấn công SharePoint

Microsoft hạn chế quyền truy cập của công ty Trung Quốc sau nghi vấn tấn công SharePoint

FPT tiên phong đưa Internet 10Gbps đến tay người dùng Việt

FPT tiên phong đưa Internet 10Gbps đến tay người dùng Việt

Internet công nghiệp, chìa khóa để doanh nghiệp bứt phá

Internet công nghiệp, chìa khóa để doanh nghiệp bứt phá

VNPT sẵn sàng hạ tầng viễn thông cho Đại lễ

VNPT sẵn sàng hạ tầng viễn thông cho Đại lễ

Malaysia giải quyết 'cơn khát' năng lượng và nước của các trung tâm dữ liệu AI

Malaysia giải quyết 'cơn khát' năng lượng và nước của các trung tâm dữ liệu AI

Chuyển đổi số CRM: Doanh nghiệp Việt đang hướng về No-code/AI

Chuyển đổi số CRM: Doanh nghiệp Việt đang hướng về No-code/AI

Trung Quốc tung robot giá rẻ gấp 10 lần Tesla, dự báo bùng nổ nhà máy trong 2-4 năm tới

Trung Quốc tung robot giá rẻ gấp 10 lần Tesla, dự báo bùng nổ nhà máy trong 2-4 năm tới

Fortinet sử dụng giải pháp Keysight để xác thực hiệu năng SSL Deep Inspection và hiệu quả bảo mật mạng

Fortinet sử dụng giải pháp Keysight để xác thực hiệu năng SSL Deep Inspection và hiệu quả bảo mật mạng

Trung tâm Điều hành An ninh tiên tiến là chìa khóa để triển khai hệ thống phòng thủ thông minh

Trung tâm Điều hành An ninh tiên tiến là chìa khóa để triển khai hệ thống phòng thủ thông minh

Tin mới cập nhật

DN tư nhân trước cơ hội mới: Thiếu vốn dài hạn, đi vay chịu lãi suất cao

DN tư nhân trước cơ hội mới: Thiếu vốn dài hạn, đi vay chịu lãi suất cao

Trump đang biến chính phủ thành người chơi lớn trên phố Wall

Trump đang biến chính phủ thành người chơi lớn trên phố Wall

YANGWANG U9 trở thành xe điện nhanh nhất hành tinh với tốc độ 472 km/h

YANGWANG U9 trở thành xe điện nhanh nhất hành tinh với tốc độ 472 km/h

Cổ phiếu châu Âu phục hồi khi nhà đầu tư chờ báo cáo thu nhập của Nvidia

Cổ phiếu châu Âu phục hồi khi nhà đầu tư chờ báo cáo thu nhập của Nvidia

Hàng dài người dân háo hức xếp hàng chờ xem lễ sơ duyệt 27/8

Hàng dài người dân háo hức xếp hàng chờ xem lễ sơ duyệt 27/8

Bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng: Ai sẽ tiên phong vào cuộc?

Bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng: Ai sẽ tiên phong vào cuộc?

'Tự hào Việt Nam': sự nhắc nhở về giá trị của hòa bình, độc lập, tự do

'Tự hào Việt Nam': sự nhắc nhở về giá trị của hòa bình, độc lập, tự do

Concert 'Việt Nam Trong Tôi' quyên góp 4,2 tỷ đồng cho miền Trung

Concert 'Việt Nam Trong Tôi' quyên góp 4,2 tỷ đồng cho miền Trung

‘Một mảnh đất, hai mùa gặt’, hướng đi mới cho ĐMT nông nghiệp

‘Một mảnh đất, hai mùa gặt’, hướng đi mới cho ĐMT nông nghiệp

VTV hướng dẫn tiếp sóng Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9

VTV hướng dẫn tiếp sóng Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9

vivo V60 5G chính thức ra mắt, giá từ 15.990.000 đồng

vivo V60 5G chính thức ra mắt, giá từ 15.990.000 đồng

Synology ra mắt bản nâng cấp AI cho Office Suite

Synology ra mắt bản nâng cấp AI cho Office Suite

Tin đọc nhiều

Synology ra mắt bản nâng cấp AI cho Office Suite

Synology ra mắt bản nâng cấp AI cho Office Suite

Thấy gì từ vụ thiết bị gây nhiễu smart key làm 'tê liệt' xe máy tại Kim Mã

Thấy gì từ vụ thiết bị gây nhiễu smart key làm 'tê liệt' xe máy tại Kim Mã

VietChain Talents 2025: 1.000 lập trình viên trẻ tham gia, tổng giải thưởng 3,5 tỷ đồng

VietChain Talents 2025: 1.000 lập trình viên trẻ tham gia, tổng giải thưởng 3,5 tỷ đồng

Microsoft hạn chế quyền truy cập của công ty Trung Quốc sau nghi vấn tấn công SharePoint

Microsoft hạn chế quyền truy cập của công ty Trung Quốc sau nghi vấn tấn công SharePoint

FPT tiên phong đưa Internet 10Gbps đến tay người dùng Việt

FPT tiên phong đưa Internet 10Gbps đến tay người dùng Việt

Internet công nghiệp, chìa khóa để doanh nghiệp bứt phá

Internet công nghiệp, chìa khóa để doanh nghiệp bứt phá

Malaysia giải quyết 'cơn khát' năng lượng và nước của các trung tâm dữ liệu AI

Malaysia giải quyết 'cơn khát' năng lượng và nước của các trung tâm dữ liệu AI

Công bố 6 sản phẩm dữ liệu lõi 'Make in Vietnam'

Công bố 6 sản phẩm dữ liệu lõi 'Make in Vietnam'

Hàng loạt Macbook M1 tự dưng vỡ màn hình, Apple có đồng ý bảo hành?

Hàng loạt Macbook M1 tự dưng vỡ màn hình, Apple có đồng ý bảo hành?

ITU Digital World 2020: Doanh nghiệp kỳ vọng vào các cơ hội mới

ITU Digital World 2020: Doanh nghiệp kỳ vọng vào các cơ hội mới

Video xem nhiều

Ford F-150 Lightning 2022 ra mắt: Bán tải chạy điện giá khởi điểm chưa đến 40 nghìn USD

Ford F-150 Lightning 2022 ra mắt: Bán tải chạy điện giá khởi điểm chưa đến 40 nghìn USD

Isuzu Mu-X 2021 hoàn toàn mới: Thiết kế hiện đại và đầy công nghệ

Isuzu Mu-X 2021 hoàn toàn mới: Thiết kế hiện đại và đầy công nghệ

Honda MSX 125 Grom 2021 mẫu xe côn tay phiên bản đường đua

Honda MSX 125 Grom 2021 mẫu xe côn tay phiên bản đường đua

Geneva Motor Show 2020: Bentley hé lộ siêu xe Bacalar triệu đô

Geneva Motor Show 2020: Bentley hé lộ siêu xe Bacalar triệu đô

Lộ diện siêu xe hypercar Czinger 21C tăng tốc 0-100km/h chưa tới 2 giây

Lộ diện siêu xe hypercar Czinger 21C tăng tốc 0-100km/h chưa tới 2 giây

Xe máy điện VinFast được CNN chọn là 1 trong 5 biểu tượng mới của Hà Nội

Xe máy điện VinFast được CNN chọn là 1 trong 5 biểu tượng mới của Hà Nội

Một ngày trải nghiệm giấc mơ trở thành tay đua F1 chuyên nghiệp ở Nhật Bản

Một ngày trải nghiệm giấc mơ trở thành tay đua F1 chuyên nghiệp ở Nhật Bản

Bắc Sơn mây hát

Bắc Sơn mây hát

Trực tiếp: Apple ra mắt Iphone 11 tại Cupertino, California, Mỹ

Trực tiếp: Apple ra mắt Iphone 11 tại Cupertino, California, Mỹ

Sếp nhà bán lẻ làm lộ ngày bán iPhone 11

Sếp nhà bán lẻ làm lộ ngày bán iPhone 11

Chiếc điều hòa cá nhân này của Sony là tất cả những gì bạn cần để sống sót qua mùa hè nóng nực

Chiếc điều hòa cá nhân này của Sony là tất cả những gì bạn cần để sống sót qua mùa hè nóng nực

5G thay đổi tương lai của bạn như thế nào?

5G thay đổi tương lai của bạn như thế nào?

Bàn về tầm nhìn và các trụ cột của công nghệ thông tin di động 6G
04/03/2022
Chip xử lý A15 Bionic của Apple có gì mới
15/09/2021
Sex Education mùa 3 được Netflix công chiếu vào 17/9
14/09/2021
iPhone 13 không thay đổi nhiều về ngoại hình, camera được nâng cấp mạnh
13/09/2021
Cách xem trực tiếp sự kiện ra mắt iPhone 13 và Apple Watch 7
10/09/2021
VNEID của Bộ Công an khác các ứng dụng đang được vận hành?
10/09/2021
'Cái tôi' thời 4.0 và tính hai mặt của mạng xã hội
04/09/2021
'Muôn màu' cảm xúc của trẻ trong ngày khai giảng online
24/08/2021
Chủ tịch Chu Ngọc Anh giải toả 'ách tắc' về Giấy đi đường cho người dân Thủ đô
10/08/2021
Hàng loạt Macbook M1 tự dưng vỡ màn hình, Apple có đồng ý bảo hành?
02/08/2021
6 bộ phim hay nhất để xem trên VieON
29/01/2021
Bắc Ninh: Không ký kết triển khai dự án Owifi 5G với CSE Singapore
27/06/2020
Bị World Bank cấm dự thầu 7 năm, công ty Sao Bắc Đẩu thừa nhận sai sót
27/06/2020
Wefinex - Mô hình hoạt động đa cấp "đội lốt" đầu tài chính trên mạng internet
10/06/2020
Khai trừ MISA khỏi Câu lạc bộ Chữ ký số và Giao dịch điện tử Việt Nam
27/05/2020
Chuyển đổi số - Nên hiểu như thế nào cho đúng
25/05/2020
Chống thất thu thuế là thách thức lớn đối với nền kinh tế số
29/04/2020
Cách chuyển tập tin sang máy tính mới
10/11/2019
VNPT, MobiFone, VTC sẽ hoàn thành cổ phần hóa trước năm 2021
20/08/2019
5G thay đổi tương lai của bạn như thế nào?
26/07/2019
Nhận diện hành vi lừa đảo trên không gian mạng
25/07/2019
Truyền hình OTT - Hướng đi mới của các “nhà Đài”
24/07/2019