Tăng cường cảnh giác và phòng ngừa tội phạm lừa đảo sử dụng công nghệ cao

Hình ảnh mô tả tội phạm lừa đảo sử dụng công nghệ cao

Chuyển đổi số mang lại nhiều tiện ích nhưng cũng đồng thời kéo theo sự gia tăng của các loại tội phạm sử dụng công nghệ cao, đặc biệt là các hình thức lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua mạng Internet. Tại Việt Nam, các vụ việc này không chỉ gây thiệt hại lớn về tài sản mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin xã hội, uy tín của các tổ chức, cơ quan, thậm chí đe dọa đến an ninh quốc gia trong dài hạn. Trước thực trạng trên, việc nhận diện đúng phương thức thủ đoạn lừa đảo, nâng cao cảnh giác của người dân, đồng thời nâng cao năng lực phòng ngừa - xử lý của các cơ quan chức năng là nhiệm vụ cấp thiết.

Tăng cường cảnh giác và phòng ngừa tội phạm lừa đảo sử dụng công nghệ cao

Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng và chuyển đổi số lan rộng trên mọi lĩnh vực, tội phạm sử dụng công nghệ cao để lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua mạng Internet đang trở thành một thách thức nghiêm trọng đối với an ninh quốc gia và an toàn xã hội. Việc nâng cao ý thức cảnh giác và kỹ năng tự bảo vệ của người dân đóng vai trò then chốt trong phòng ngừa tội phạm mạng. Người dùng cần thận trọng trong mọi giao dịch trực tuyến.

• Không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, mã OTP cho bất kỳ ai qua điện thoại hoặc mạng xã hội.
• Luôn kiểm tra kỹ thông tin người gọi – gửi tin nhắn, nhất là khi yêu cầu chuyển tiền.
• Không truy cập các đường link lạ, đặc biệt từ tin nhắn lạ hoặc email mạo danh ngân hàng.
• Tự trang bị kiến thức cơ bản về an ninh mạng, cập nhật các chiêu trò lừa đảo mới nhất.
• Cảnh báo cho người thân, đặc biệt là người cao tuổi, học sinh - sinh viên - đối tượng dễ bị tấn công.

Hình thức lừa đảo phổ biến

Tội phạm công nghệ cao ngày càng sử dụng nhiều chiêu thức tinh vi nhằm lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua mạng. Một số hình thức phổ biến gồm:

• Giả danh cơ quan nhà nước: Gọi điện giả danh công an, tòa án, viện kiểm sát, doạ nạn nhân có liên quan đến tội danh nguy hiểm và yêu cầu cung cấp thông tin, truy cập trang giả mạo.
• Giả mạo người thân: Chiếm tài khoản mạng xã hội để nhắn tin mượn tiền, nhờ chuyển gấp, tạo tình huống khẩn cấp.
• Lừa đảo đầu tư tài chính: Dụ dỗ tham gia sàn đầu tư tiền ảo, giao dịch ảo với hứa hẹn lãi suất cao, khi góp tiền lớn thì bị “sập sàn”.
• Tuyển cộng tác viên mua đơn hàng ảo: Dấu ấn một vài lần đầu trả tiền và hoa hồng, sau đó lừa đảo số tiền lớn rồi bến mất.
• Gửi đường link độc hại: Gửi link giả mạo cổng dịch vụ công, thanh toán, khi truy cập sẽ bị cài mã độc, đánh cắp OTP và chiếm quyền tài khoản.

Những thách thức trong công tác phòng, chống và điều tra

Việc đấu tranh với tội phạm công nghệ cao đang gặp nhiều thách thức do hệ thống pháp lý và kỹ thuật chưa bắt kịp tốc độ phát triển của loại hình tội phạm này. Hạ tầng pháp lý còn thiếu đồng bộ, chưa bao phủ hết các hành vi phạm tội mới, đặc biệt là các vụ việc có yếu tố xuyên quốc gia, sử dụng danh tính giả hay sim rác khiến việc định danh và khởi tố gặp khó khăn.

Một rào cản lớn khác là việc truy vết dòng tiền. Tội phạm thường sử dụng các tài khoản trung gian không chính chủ để chuyển và rút tiền nhanh chóng, khiến việc phong tỏa tài khoản gần như bất khả thi nếu không có sự phối hợp kịp thời giữa nạn nhân và cơ quan chức năng.

Bên cạnh đó, thiếu hụt nhân lực chuyên sâu về công nghệ cũng là điểm yếu cần khắc phục. Nhiều điều tra viên tại địa phương chưa được đào tạo đầy đủ về kỹ thuật số như truy vết mã hóa, phân tích log dữ liệu, khiến công tác điều tra trở nên hạn chế và phụ thuộc vào lực lượng chuyên trách cấp cao.

Cuối cùng, tâm lý chủ quan và thiếu cảnh giác là yếu tố bị tội phạm lợi dụng. Nhiều người dễ bị dụ dỗ bởi thông tin giả mạo, hứa hẹn lợi nhuận cao hoặc bị hoang mang bởi những cuộc gọi dọa nạt, dẫn đến sập bẫy một cách nhanh chóng.

Giải pháp tổng thể trong phòng, chống tội phạm công nghệ cao

Trước sự gia tăng nhanh chóng và ngày càng tinh vi của tội phạm công nghệ cao, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp từ phía cơ quan chức năng và toàn xã hội. Về mặt pháp lý và chính sách, cần cập nhật các quy định phù hợp với thực tiễn mới, đặc biệt cần kiểm soát chặt chẽ việc mở tài khoản ngân hàng, sử dụng sim điện thoại thông qua định danh điện tử. Đồng thời, các nền tảng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử phải chịu trách nhiệm trong việc ngăn chặn tài khoản giả mạo và hành vi lừa đảo diễn ra trên hệ thống của mình.

Ở khía cạnh kỹ thuật và điều tra, cần thành lập các tổ công tác chuyên trách tại cấp tỉnh, trang bị công cụ hiện đại để giám sát và truy vết dòng tiền khả nghi. Việc đào tạo chuyên sâu về điều tra số, an ninh mạng cho lực lượng công an các cấp cũng là điều kiện then chốt để nâng cao năng lực xử lý các vụ việc. Bên cạnh đó, mở rộng hợp tác quốc tế và chia sẻ dữ liệu với các tổ chức tài chính, viễn thông sẽ giúp tăng hiệu quả phòng chống tội phạm xuyên biên giới.

Trong lĩnh vực tuyên truyền, việc xây dựng hệ thống cảnh báo sớm quốc gia và tổ chức các chiến dịch thường niên như “Tuần lễ An toàn thông tin” đóng vai trò quan trọng trong nâng cao nhận thức cộng đồng. Ngoài ra, cần tích hợp các tính năng cảnh báo ngay trong ứng dụng ngân hàng, cổng dịch vụ công và nền tảng mạng xã hội chính thống để người dân dễ dàng tiếp cận thông tin cảnh giác kịp thời.

Tội phạm sử dụng công nghệ cao là thách thức lớn trong tiến trình xây dựng xã hội số tại Việt Nam. Để phòng chống hiệu quả, không thể chỉ trông chờ vào cơ quan chức năng mà chính mỗi người dân cần đóng vai trò trung tâm trong việc tự bảo vệ mình. Cảnh giác, chủ động học hỏi, chia sẻ và báo cáo kịp thời là lá chắn hữu hiệu nhất.

Đồng thời, Nhà nước cần hoàn thiện thể chế, tăng cường năng lực kỹ thuật - pháp lý - nhân lực, thúc đẩy hợp tác công - tư và quốc tế để ứng phó toàn diện với loại hình tội phạm mới này.

Theo tạp chí Điện tử và Ứng dụng