Kỹ năng an toàn thông tin - 'Lỗ hổng lớn' trên không gian mạng của người dùng Việt

Trong bối cảnh bình thường mới, hoạt động truyền thống được chuyển lên môi trường số không ngừng gia tăng kéo theo nguy cơ gia tăng các cuộc tấn công mạng.

Đặc biệt, với sự phát triển nhanh của công nghệ, tin tặc luôn lựa chọn sử dụng các công nghệ thông minh hơn, bao gồm cả trí tuệ nhân tạo để tạo ra những cuộc tấn công nguy hiểm hơn, những mã độc có khả năng phá hủy dữ liệu, nằm vùng và lây lan nhanh chóng trong hệ thống máy tính của các đơn vị trọng yếu.

Việc nâng cao nhận thức và kỹ năng công nghệ là một trong số những giải pháp quan trọng để mọi người dân Việt Nam được đảm bảo an toàn thông tin khi tham gia chuyển đổi số quốc gia.

Không gian mạng ngày càng mất an toàn

Theo kết quả của chương trình đánh giá an ninh mạng internet dành cho người sử dụng cá nhân do Tập đoàn Bkav công bố cuối tháng 1/2022, tình hình an ninh mạng tại Việt Nam đã lên đến mức "báo động đỏ" với khoảng 70,7 triệu lượt máy tính bị nhiễm virus trong năm 2021.

Thông tin đang ngày càng "bủa vây" người dùng Việt mà không thể kiểm soát.

Đồng thời, thiệt hại do virus máy tính gây ra với người dùng Việt Nam tiếp tục ở mức rất cao, 24.400 tỉ đồng (tương đương 1,06 tỉ USD). Tại Việt Nam, số lượt máy tính bị virus mã hoá dữ liệu tấn công trong năm 2021 lên tới hơn 2,5 triệu lượt, cao gấp 4,5 lần so với năm 2020. Mức thiệt hại này liên tục gia tăng trong nhiều năm trở lại đây.

Việt Nam luôn là một trong những quốc gia thuộc nhóm có tỉ lệ nhiễm mã độc và hứng chịu các cuộc tấn công mạng thuộc cao nhất trên thế giới. Do ảnh hưởng của dịch COVID-19, mức độ sử dụng máy tính và các thiết bị thông minh tại Việt Nam đã tăng đột biến. Đây là điều kiện, môi trường lý tưởng để virus bùng phát và lây lan mạnh trong hệ thống các máy tính có kết nối internet tại Việt Nam.

Các chuyên gia an ninh mạng toàn cầu cho biết, trên thế giới, mỗi ngày có tới 400.000 đến 500.000 mẫu virus mới được sinh ra và phát tán trên mạng internet.

Bà Bùi Thị Huyền, Trưởng phòng Điều tra phân tích và Cảnh báo sớm, Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia chia sẻ, Việt Nam luôn là thị trường tiềm năng của các ngành công nghiệp mã độc trên thế giới. Bởi vì tốc độ tăng trưởng internet của Việt Nam khá nhanh và tỷ lệ người sử dụng internet trong những năm gần đây tăng rất nhanh. Trong khi đó, nhận thức về an toàn thông tin của người dùng internet Việt Nam so với các nước phát triển trên thế giới vẫn còn thấp.

"Người Việt Nam không có thói quen cài đặt sử dụng và trả phí cho các phần mềm bản quyền cho máy tính dẫn đến tình trạng dễ dàng nhiễm và lây lan virus, phần mềm độc hại" bà Bùi Thu Huyền nhấn mạnh.

Không chỉ là thị trường tiềm năng của mã độc, Việt Nam còn là một trong những quốc gia có tỷ lệ thư rác cao nhất thế giới. Thư rác được gửi kèm với các đường dẫn (link) có thể chứa virus, mã độc để tin tặc thực hiện các hành vi lấy cắp thông tin cá nhân, tống tiền, mã hóa dữ liệu... Trên thế giới, bình quân 100 thư điện tử (E-mail) được gửi đi thì có đến 58 thư rác, 6 trong số đó được phát tán từ Việt Nam.

Trong 6 tháng cuối năm 2021, Trung tâm Ứng cứu Khẩn cấp Không gian mạng quốc gia (NCSC) đã nhiều lần gửi văn bản yêu cầu các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông, internet thực hiện các biện pháp ngăn chặn, thu hồi với hơn 33.000 địa chỉ máy tính IP phát tán thư điện tử rác.

Kỹ năng an toàn của người dùng vẫn là lỗ hổng lớn

Ông Nguyễn Thành Phúc, Cục trưởng Cục An toàn Thông tin, Bộ TT&TT cho biết, hiện nay, Việt Nam có khoảng 68 triệu người dùng internet. Thời gian trung bình người của mỗi người vào mạng internet (online) là 6 giờ 47 phút/ngày tương đương 28% thời gian của một ngày. Tuy nhiên, hầu hết là người dùng internet Việt Nam chưa được trang bị tốt về công nghệ cũng như kỹ năng bảo đảm an toàn thông tin.

Hiện Việt Nam có 90 triệu điện thoại thông minh (smartphone), hàng chục triệu máy tính bàn, máy tính cá nhân (laptop), máy tính bảng, tất cả các thiết bị này đều tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn thông tin.

Việc đảm bảo an toàn trên không gian mạng thì mỗi người dùng cần phải có những kỹ năng cần thiết để đảm bảo thông tin không bị rò rỉ.

Theo thống kê sơ bộ, Việt Nam có khoảng 3 triệu camera (trong thực tế có thể nhiều hơn) và đã có nhiều vụ lộ lọt dữ liệu nhạy cảm của nhiều người nổi tiếng xảy ra trong thời gian qua.

Nguyên nhân là do người dùng bất cẩn trong việc sử dụng camera, chọn dùng camera giá rẻ và chưa có tính năng bảo mật thông tin. Cục An toàn thông tin nhấn mạnh giải pháp là phải nâng cao nhận thức cho người dùng, để đảm bảo an toàn thông tin cho chuyển đổi số Việt Nam.

Để đảm bảo an toàn thông tin trong giai đoạn đầu của quá trình chuyển đổi số tại Việt Nam, theo ông Nguyễn Minh Đức, Giám đốc điều hành Công ty Cổ phần An toàn thông tin CyRadar, cần phải xây dựng hệ thống các tiêu chuẩn về an toàn, an ninh cho các nền tảng số, đặc biệt trong các lĩnh vực chuyển đổi số nhanh, mạnh như ngân hàng, du lịch, tiếp vận – logistic….

Trước khi được đưa vào sử dụng, các nền tảng này đầu tiên phải chứng minh được tính an toàn, đảm bảo tiêu chuẩn an toàn thông tin trong việc lưu trữ, xử lý dữ liệu.

Và để đáp ứng được nhu cầu chuyển đổi số, các công ty an toàn thông tin cần phối hợp tích cực với Bộ TT&TT trong việc xây dựng nền tảng và các hệ sinh thái của các sản phẩm an toàn thông tin của Việt Nam.

Cùng với đó cần xoay quanh vấn việc bảo vệ người sử dụng khi tham gia các nền tảng số thì cần chú trọng việc thường xuyên nâng cao kỹ năng số cho từng cá nhân.

Để bảo vệ người sử dụng internet hay nói đúng hơn là để người dùng tự bảo vệ mình trên môi trường mạng, bà Bùi Thị Huyền khẳng định, một trong những nhiệm vụ quan trọng của các đơn vị làm an toàn an ninh mạng là tuyên truyền làm sao để người dùng máy tính không thực hiện những hành động có thể bị lây nhiễm mã độc.

Theo đó, mọi người cần hiểu rõ không phải ở đâu cũng có thể sử dụng thiết bị cá nhân để kết nối internet. Bởi lẽ, thiết bị cá nhân không được đảm bảo an toàn chính là nguồn lây nhiễm và phát tán virus cho cả hệ thống máy tính khi người dùng kết nối máy tính cá nhân với mạng internet từ cơ quan, tổ chức.

Thực hiện đề án của Chính phủ về "Tuyên truyền nâng cao nhận thức và phổ biến kiến thức về an toàn thông tin giai đoạn 2021-2025", tháng 1/2022, Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam (VNISA) phối hợp Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT), Vụ Giáo dục chính trị và công tác học sinh sinh viên (Bộ Giáo dục và Đào tạo) và Cục trẻ em (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) lần đầu tiên tổ chức cuộc thi Học sinh với An toàn thông tin năm 2022.

Cuộc thi nhằm trang bị kỹ năng đảm bảo an toàn thông tin cho thế hệ công dân số của Việt Nam từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Với nội dung thi kiến thức về quy định pháp luật liên quan tới bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng và những kiến thức, kỹ năng cơ bản phòng, chống nguy cơ mất an toàn, phòng chống xâm hại trẻ em trên môi trường mạng, ước tính năm 2022 sẽ có khoảng 1 triệu trong số 6 triệu học sinh Trung học cơ sở của 15.000 trường Trung học cơ sở trong cả nước sẽ tham gia cuộc thi.

Đồng thời, Việt Nam cũng đặt mục tiêu xây dựng và lồng ghép vào chương trình giáo dục việc đào tạo "bộ kỹ năng số" cho trẻ em theo độ tuổi gồm một số nội dung, kỹ năng như: Kiến thức về mạng internet, mạng xã hội; Kỹ năng bảo đảm an toàn thông tin tối thiểu; Bảo vệ thông tin cá nhân trên mạng; Cách thức nhận biết khi bị lợi dụng, xâm hại trên môi trường mạng…

Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Huy Dũng khẳng định, an toàn thông tin mạng giờ đây là câu chuyện của mọi người và trong thời gian tới Bộ TT&TT sẽ phổ cập chiến dịch an toàn thông tin mạng cơ bản cho người dân, bước đầu là phổ cập các dịch vụ, ứng dụng an toàn không gian mạng trên nền tảng di động cho người dân.

"Mọi tổ chức, cá nhân đều có vai trò và trách nhiệm bảo đảm an toàn trên môi trường mạng, trong đó, cơ quan quản lý nhà nước giữ vai trò điều phối, gắn kết, chia sẻ thông tin. Việt Nam cần tạo lập được niềm tin số và triển khai an toàn thông tin mạng cho tất cả người dân để đảm bảo, không ai bị bỏ lại phía sau trong công cuộc chuyển đổi số quốc gia" Thứ trưởng Nguyễn Huy Dũng nhấn mạnh.

Theo Tạp chí Điện tử