Content ID và tranh chấp bản quyền tại Việt Nam: AI nhận sai, người chịu thiệt

Hệ thống Content ID hoạt động ra sao tại Việt Nam

Content ID là công cụ YouTube triển khai từ năm 2007, dùng AI để đối chiếu các đoạn âm thanh và hình ảnh người dùng tải lên với kho dữ liệu nội dung đã được đăng ký bản quyền. Khi có khớp nội dung, hệ thống sẽ tự động khóa, tắt tiếng hoặc thu toàn bộ doanh thu quảng cáo từ video bị trùng.

Content ID là thứ vũ khí hiệu quả nhất của YouTube trong cuộc chiến này.

YouTube không kiểm chứng thủ công, không yêu cầu xác minh quyền sở hữu ban đầu, chỉ dựa vào việc ai đăng ký trước trong hệ thống. Chính điều này tạo ra rủi ro cao khi một số doanh nghiệp có thể đăng ký bản ghi, không phải bản quyền gốc, nhưng vẫn chiếm lợi thế về pháp lý trong môi trường số.

Tại Việt Nam, lỗi nhận nhầm xảy ra trong trận vòng loại World Cup 2021. Kênh Next Sports bị tắt tiếng phần Quốc ca dù sử dụng bản thu chính thức từ VFF. Khán giả phản đối, Bộ Văn hóa khẳng định “Tiến quân ca” không thể bị độc quyền. Quốc hội sau đó sửa Luật Sở hữu trí tuệ, đưa điều khoản cấm chặn trái phép bản ghi các bài hát mang tính biểu tượng quốc gia.

Tranh chấp bản quyền nhạc cách mạng và yêu cầu cải tiến

Tháng 5/2025, Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) sử dụng Content ID để chặn nhiều video nhạc cách mạng như “Tiến về Hà Nội”, “Đoàn vệ quốc quân”, “Giải phóng miền Nam” đăng tải trên các kênh YouTube cá nhân, yêu cầu chủ kênh trả phí hoặc xóa nội dung.

Nhiều ca khúc nhạc cách mạng của BH Media bị gỡ trên YouTube. Ảnh: BH Media

BH Media – đơn vị đang khai thác bản quyền nhạc số nhiều bài hát cách mạng phản đối động thái này, cho rằng VCPMC đang thu hai lần cho cùng một nội dung khi YouTube đã chi trả bản quyền theo luật quốc tế. Cộng đồng sáng tạo nội dung phản ánh tình trạng bị chặn bất ngờ, mất doanh thu, ảnh hưởng lớn đến kế sinh nhai dù không có ý định xâm phạm bản quyền.

Trong trường hợp này, AI đã tự động chặn trước, kiểm tra sau khiến người sáng tạo rơi vào thế bất lợi. Mâu thuẫn giữa các đơn vị khai thác tạo ra lỗ hổng pháp lý, chưa có quy định rõ về quyền ghi âm và giới hạn sử dụng hợp pháp. Việt Nam cần làm rõ khái niệm quyền khai thác bản ghi, tránh lạm dụng kỹ thuật để chặn nội dung không vi phạm. YouTube phải bổ sung cảnh báo, yêu cầu bằng chứng rõ ràng trước khi xử lý video. AI cần phải minh bạch, con người cần kiểm soát, pháp luật cần đi trước.

Việt Nam không thể đứng ngoài xu hướng tự động hóa bản quyền nhưng cần kiểm soát chặt chẽ để tránh công nghệ gây tổn hại đến văn hóa, quyền lợi cộng đồng và không gian sáng tạo số. Pháp luật cần rõ ràng, công cụ cần minh bạch, nền tảng phải phối hợp cùng xã hội để bảo vệ người sáng tạo, người sử dụng và giá trị văn hóa chung. Khi công nghệ phục vụ con người thay vì kiểm soát con người, sáng tạo mới có thể phát triển lành mạnh, bền vững và mang lại lợi ích thật sự.

Theo tạp chí Điện tử và Ứng dụng