Bỏ phiếu bầu cử kỹ thuật số từ xa chẳng bằng... phiếu giấy

Ảnh minh họa.

Câu chuyện Estonia

Có lẽ ít ai biết Estonia, quốc gia Đông Âu với chưa đến 1,5 triệu dân, đã cho phép cử tri bầu cử qua mạng suốt 15 năm qua. Phương thức bỏ phiếu này cũng ngày càng trở nên phổ biến với người dân trong nước. Năm 2019, gần 44% cử tri Estonia bỏ phiếu qua Internet thay vì đến phòng phiếu truyền thống, so với 32% cử tri năm 2017.

Xây dựng lòng tin của cử tri đối với bầu cử qua Internet là một quá trình kéo dài và tiệm tiến, theo Liisa Past - giám đốc rủi ro mạng quốc gia thuộc Văn phòng Chính phủ Estonia.

Thành quả của ngày hôm nay bắt đầu từ việc phát hành căn cước điện tử mà công dân Estonia có thể sử dụng để thực hiện hơn 600 thủ tục hành chính cá nhân và 2.400 thủ tục doanh nghiệp qua mạng. Chữ ký điện tử có giá trị hợp pháp tương đương chữ ký thường ở quốc gia này từ năm 2000.

Cử tri tại Estonia có thể sử dụng một thiết bị đọc thẻ di động để đọc thông tin định danh trên thẻ căn cước, hoặc sử dụng hình thức xác thực qua điện thoại và mã PIN kép (một để xác minh chủ thẻ, một để kích hoạt chữ ký điện tử) để đăng nhập hệ thống bỏ phiếu online.

Cổng bỏ phiếu qua Internet được mở từ 4 đến 6 ngày trước ngày bầu cử chính thức, và cử tri có thể thay đổi nội dung phiếu bầu điện tử không giới hạn số lần trước khi thời gian bầu cử online kết thúc. Phiếu bầu được mã hóa để bảo đảm tính ẩn danh và chỉ có cơ quan kiểm phiếu mới có thể mở khóa.

Trong một video minh họa cách bỏ phiếu qua mạng trong cuộc bầu cử quốc hội năm 2015, ông Taavi Rõivas, khi đó là thủ tướng Estonia, đã hoàn thành tất cả các bước và gửi đi lá phiếu của mình chỉ trong vòng chưa đầy 2 phút.

“Như các bạn hẳn đã thấy, bỏ phiếu ở Estonia dễ dàng hơn rất nhiều so với hầu hết các quốc gia khác trên thế giới. Đảm bảo các cuộc bầu cử diễn ra một cách an ninh và đơn giản là rất quan trọng để thu hút nhiều người dân tham gia bỏ phiếu” - ông Rõivas 
nhấn mạnh.

Theo ông Jonathan Stonestreet - phó giám đốc Chương trình dân chủ tại Trung tâm Carter (Mỹ), bỏ phiếu trên Internet có thể phổ biến ở Estonia một phần lớn là do người dân đã quen với việc tiến hành các thủ tục hành chính qua mạng. Ứng dụng công nghệ trong bầu cử đòi hỏi hoạch định lâu dài và có thể tiêu tốn nhiều tiền của.

Khi có sự can thiệp của công nghệ vào khâu bỏ phiếu, bất kỳ giải pháp công nghệ nào đều cần phải được kiểm nghiệm nghiêm ngặt và niềm tin vào hệ thống cần được xây dựng theo thời gian.

“Để mô hình (của Estonia) thành công cần một sự tổng hòa của nhiều yếu tố. Kinh nghiệm của một nước không thể được sao chép y nguyên để áp dụng tại một nước khác” - ông Stonestreet nhận định.

Rủi ro an ninh

Những nơi như Estonia cho thấy triển vọng của hình thức bầu cử online trong thời đại Internet. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia bày tỏ quan ngại về độ an toàn của những hệ thống bỏ phiếu qua mạng và cảnh báo công nghệ chứa đựng rủi ro bảo mật quá lớn để áp dụng tại các nước mà công tác bầu cử có nguy cơ bị can thiệp phá hoại cao như Mỹ.

“Một mạng Internet an toàn sẽ đem lại nhiều ứng dụng hữu ích; một trong số đó là chúng ta có thể giao phó lá phiếu của mình cho nó. Vấn đề một mạng Internet như thế vẫn chưa tồn tại” - Cindy Cohn, giám đốc điều hành của quỹ Electronic Frontier Foundation, cho biết. Ngoài ra, rất khó để thực hiện những thay đổi quy mô lớn ở Mỹ vì công tác bầu cử do mỗi bang chịu trách nhiệm tổ chức.

Trong khi Estonia xem hệ thống bỏ phiếu qua Internet của mình như một hình mẫu đáng để các nước học hỏi, các chuyên gia bảo mật đã lên tiếng về những tồn tại của hệ thống bầu cử đang được áp dụng tại đây. Khả năng xác thực, hay khả năng xác định xem phiếu bầu có bị giả mạo hay không, là điểm mấu chốt đối với bất kỳ hệ thống bỏ phiếu trực tuyến nào.

Harri Hursti, chuyên gia an ninh mạng và nhà nghiên cứu độc lập được thuê để kiểm tra hệ thống bầu cử của Estonia vào năm 2014, cho biết quốc gia này không phải là ngoại lệ.

“Có quá nhiều khâu trong hệ thống bầu cử qua mạng của Estonia mà một hacker có tay nghề cao, thế lực thù địch hoặc người trong cuộc có thể dễ dàng thao túng hệ thống mà không để lại bất cứ dấu vết nào” - Hursti nhận định.

Một báo cáo cùng năm do Hursti đồng tác giả với một số nhà nghiên cứu khác kết luận rằng cơ sở hạ tầng hệ thống bầu cử trực tuyến của Estonia có “những hạn chế nghiêm trọng về kiến trúc kỹ thuật và những lỗ hổng về thủ tục có thể gây nguy hiểm cho tính toàn vẹn của các cuộc bầu cử”.

Dù quốc gia Đông Âu đã có những “bước đi quan trọng” để cập nhật hệ thống và gia tăng bảo mật trước các cuộc tấn công từ bên ngoài, “việc phát hiện và ngăn chặn các cuộc tấn công nội bộ phần lớn đã bị bỏ qua”, theo báo cáo của Tổ chức An ninh và hợp tác châu Âu, một tổ chức đa phương đóng vai trò quan sát cuộc bầu cử tại Estonia năm 2019.

Ném đá dò đường

Bang West Virginia của Mỹ đã cho phép các cử tri ở nước ngoài và quân nhân đủ điều kiện bỏ phiếu thông qua một ứng dụng di động kể từ năm 2018. Cùng với West Virginia, hai bang Delaware và New Jersey đang thí điểm hệ thống bỏ phiếu kỹ thuật số từ xa thông qua nền tảng điện toán đám mây do bên thứ 3 là Democracy Live cung cấp.

Các cử tri ở nước ngoài và người khuyết tật đủ điều kiện sẽ nhận được email hướng dẫn cách đăng nhập vào cổng bỏ phiếu. Tại đây, cử tri sẽ điền vào một “lá phiếu” dưới định dạng tập tin PDF và có thể lựa chọn in phiếu ra gửi qua đường bưu điện hoặc gửi thẳng tập tin qua thư điện tử.

Theo Democracy Live, hệ thống của họ được đảm bảo bằng cách khi cơ quan bầu cử nhận được lá phiếu kỹ thuật số, họ sẽ in chúng ra để lưu vết trên giấy. Điều này giúp phòng ngừa các gian lận hoặc can thiệp có thể xảy ra sau đó và tạo thuận lợi cho công tác kiểm toán bầu cử.

Cổng thông tin của Democracy Live được lưu trữ trên nền tảng đám mây do Amazon cung cấp thông qua FedRamp - dịch vụ bảo mật cao dành riêng cho các cơ quan chính phủ Hoa Kỳ.

Hệ thống cũng sử dụng tính năng “khóa đối tượng” trên các tập tin PDF của cử tri để đảm bảo các tài liệu được gửi qua mạng không thể bị thay đổi hoặc xóa. Hệ thống đã được kiểm định bởi các nhà đánh giá bảo mật bên thứ ba như Shift State và RSM Labs.

Thành lập năm 2008, Democracy Live tự hào đã thử nghiệm cổng bỏ phiếu điện toán đám mây từ năm 2010 và hệ thống của họ đã được sử dụng trong hơn 1.000 cuộc bầu cử tại 96 quốc gia mà chưa xảy ra vấn đề bảo mật nghiêm trọng nào.

Mặc dù vậy, các chứng nhận bảo mật và thành tích không tì vết không thể xem là lá chắn hoàn hảo và chúng chưa thể giải tỏa hoàn toàn nỗi lo an ninh. Ví dụ, khi cử tri bỏ phiếu qua mạng, họ không có cách nào để xác nhận rằng bản in “lưu vết” của cơ quan bầu cử phản ánh chính xác nội dung lá phiếu của mình.

Và nếu các cuộc kiểm toán sau bầu cử chỉ dựa trên dấu vết giấy tờ đó thì sẽ không thể phát hiện sự can thiệp nếu chúng xảy ra trước khi bản in được thực hiện.

“Chúng tôi tập trung vào những nhóm dân không thể bầu cử (theo cách truyền thống). Tôi không cho rằng có hệ thống bỏ phiếu hay trang web nào là hoàn hảo. Vấn đề chỉ là làm thế nào để cân đối giữa rủi ro và lợi ích. Đây là giải pháp tốt nhất mà chúng tôi có thể đưa ra. Nếu ai đó có cách tiếp cận tốt hơn để giúp toàn bộ 30 triệu cử tri khuyết tật bỏ phiếu, chúng tôi sẵn sàng tiếp nhận” - Bryan Finney, nhà sáng lập và CEO của Democracy Live, nói với 
trang WIRED.

Theo Tạp chí Điện tử