Mạng xã hội tốt hay xấu là do người dùng và nhà quản lý

Mạng xã hội ở Việt Nam trong giai đoạn bùng nổ

Mạng xã hội ở Việt Nam thực sự đang ở giai đoạn “trăm hoa đua nở”. Từ những năm 2000, các mạng xã hội bắt đầu du nhập vào nước ta dưới hình thức blog (trang nhật ký điện tử), đến nay có khoảng 270 mạng xã hội đã được cấp giấy phép hoạt động.

Tháng 9/2017, Chương trình nghiên cứu internet và xã hội (VPIS) của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết: Việt Nam có hơn 46 triệu người thường xuyên sử dụng mạng xã hội, đứng thứ 22 toàn cầu về số lượng người sử dụng mạng xã hội.

Trong đó, facebook mới xuất hiện tại Việt Nam từ năm 2009, đã nhanh chóng trở thành mạng xã hội phổ biến nhất. Thời gian vào mạng xã hội trung bình mỗi người là 2 giờ 39 phút, tập trung ở lứa tuổi từ 18 đến 34.

Đến đầu năm 2019, theo Hootsuite và We Are Social, số người dùng Facebook tại Việt Nam đã ở mức 62 triệu với thời lượng sử dụng trung bình 2,32 giờ/người/ngày. Như vậy, nước ta đã vượt lên vị trí thứ 18 trên thế giới về tỷ lệ người dân sử dụng internet và là một trong 10 nước có lượng người dùng Facebook và YouTube cao nhất thế giới. Hằng ngày, một phần rất lớn người Việt dành thời gian để chỉnh ảnh, đăng status, đếm like, theo dõi người khác… nhiều hơn thời lượng dành cho việc ăn, uống.

Công ty Trách nhiệm hữu hạn W&S (doanh nghiệp 100% vốn đầu tư Nhật Bản hoạt động tại Việt Nam trong lĩnh vực nghiên cứu thị trường trực tuyến, phân tích CGM, web marketing và tạo website) năm 2018 đã tổ chức cuộc khảo sát trực tuyến 810 người sử dụng mạng xã hội ở Việt Nam trong vòng 3 tháng. Kết quả như sau:

Facebook là mạng xã hội phổ biến nhất Việt Nam hiện nay, mức độ nhận biết thương hiệu tuyệt đối 100%, cứ 100 người dùng mạng xã hội, có đến 99 người đăng kí tài khoản Facebook.

Zalo - mạng xã hội nội địa Việt Nam ra đời vào năm 2012. Năm 2018, Zalo Group công bố có 80 triệu người dùng Zaslo. Dựa trên kết quả khảo sát của Vinaresearch, Zalo có mức độ nhận biết đứng thứ hai (94,3%) ngang bằng với Youtube và chỉ sau Facebook. Trung bình cứ 100 người, có khoảng 87 người có tài khoản Zalo.

Instagram - mạng xã hội chia sẻ hình ảnh có tỷ lệ người dùng là nữ nhiều gấp 1,6 lần so với nam (44,2% và 27,4%) trong khi hầu hết ở các mạng xã hội khác sự chênh lệch tỷ lệ này là không lớn.

Trung bình một ngày người Việt Nam dành 2,12 giờ để truy cập mạng xã hội, riêng đối với Facebook thời gian truy cập trung bình là nhiều nhất (3,55 giờ). Người dùng có nhiều lý do để truy cập mạng xã hội. Trong đó, mục đích chính là kết nối, liên lạc (26,8%).

Khi truy cập mạng xã hội, người dùng quan tâm nhiều nhất đến việc cập nhật tin tức 71,7% ở cả nam và nữ. Riêng với nội dung chia sẻ, tâm sự, thì nữ chiếm 67,2% và nam chiếm 55,3%, còn quảng cáo/bán hàng thì nữ - 41,6% và nam – 29,5%.

Trong tháng 9 vừa qua đã xuất hiện thêm một mạng xã hội do chính người Việt tạo lập và dành cho người Việt – mạng Lotus của Công ty Cổ phần VCCorp với mục tiêu sẽ có 4 triệu người dùng thường xuyên.

Mạng xã hội tốt - xấu là do người dùng và nhà quản lý

Mạng xã hội hiện nay có quyền năng rất lớn và chúng ta không thể cản được xu thế này dù là bằng các biện pháp duy ý chí hay kỹ thuật, công nghệ. Vấn đề đáng quan tâm là quyền năng của mạng xã hội được sử dụng như thế nào, làm cách nào để hướng quyền năng đó vào dòng chảy phục vụ lợi ích quốc gia, dân tộc, xã hội.

Theo Chương trình nghiên cứu internet và xã hội (VPIS), chân dung những “cư dân mạng xấu xí” tại Việt Nam được bộc lộ qua hành vi nói xấu, phỉ báng (chiếm 61,7%), vu khống, bịa đặt (46,6%), kỳ thị dân tộc, tầng lớp xã hội (37,01%), kỳ thị giới tính (29,03%), kỳ thị khuyết tật (21,76%), kỳ thị tôn giáo (15,09%)…

Để từng bước thu hẹp lãnh địa của “cư dân mạng xấu xí”, chúng ta phải tạo ra sự thay đổi ngay trong cộng đồng người dùng mạng. Người dùng mạng, nhất là lớp trẻ, cần hiểu được cơ chế tác động lên đám đông của thông tin nói chung (và trên internet nói riêng).

Nhà tâm lý học xã hội nổi tiếng người Pháp Gustave Le Bon (7/5/1841 – 13/12 /1931) phân tích rằng, nhân tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến đám đông là có bao nhiêu người giữ ý kiến đó, chứ không phải bản thân ý kiến đó như thế nào. Đám đông rất dễ bị tác động, dễ thay đổi.

Đám đông có đặc tính thái quá, phiến diện, cảm tính… Một khi thông tin sai lệch vượt tầm kiểm soát kích thích đám đông đánh mất sự kiểm soát sẽ dẫn đến hậu quả khôn lường, dễ xảy ra bạo loạn.

Từ sự nhận thức này, người dùng mạng sẽ có ý thức trách nhiệm hơn đối với thông tin mà mình đưa ra, chia sẻ, bình luận, biểu lộ cảm xúc… Điều cũng rất quan trọng là người dùng mạng phải được trang bị sự hiểu biết nhất định về các lĩnh vực chính trị - xã hội - pháp luật – văn hóa mới có đủ trình độ thẩm định, sàng lọc thông tin, giữ được thái độ văn minh trong sự tương tác (tranh luận, phản biện) trên mạng xã hội.

Từ phía các cơ quan quản lý nhà nước, vấn đề đặt ra là có thái độ khách quan, nhìn nhận đúng mức mặt tích cực của mạng xã hội, trong đó có việc thu hẹp khoảng cách giữa Nhà nước với người dân thông qua sự trao đổi thông tin trực tuyến. Bên cạnh đó, các nhà quản lý cũng không được lơ là vì mạng xã hội đang là công cụ hàng đầu để các thế lực thù địch lợi dụng và phá hoại về mặt tư tưởng.

Việc phát triển phần mềm giám sát thông tin trên mạng xã hội là một biện pháp công nghệ mà Việt Nam cần hướng tới và đây cũng là cách mà các nước phát triển đang nghiên cứu, ứng dụng.

Cuối cùng, việc áp dụng trên thực tế Luật An ninh mạng phải đủ sức răn đe đối với các đối tượng cố tình lợi dụng mạng xã hội để bôi nhọ, xuyên tạc, kích động…, điều mà các cơ quan chức năng đã tích cực thực hiện trong những ngày vừa qua.

Theo Tạp chí Điện tử