Di tích lịch sử đình Mậu Tài với giai thoại “đầu Bần, thân Mao”

Đoàn Thượng là dũng tướng hết mức trung thành với triều Lý. Sau khi Lý Chiêu Hoàng thoái vị, nhường ngôi cho Trần Cảnh (Trần Thái Tông), ông không quy phục nhà Trần, sau đó tương truyền ông bị sát hại. Về cái chết của ông có nhiều giai thoại, trong đó có giai thoại gắn với câu nói của dân gian “đầu Bần, thân Mao”.

Theo Địa chí Hải Dương, Đoàn Thượng, sinh vào cuối thế kỷ XII, quê làng Trung Độ, Hồng Châu, nay thuộc xã Đoàn Thượng, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương.

Ông là một trung thần và dũng tướng đời Lý Huệ Tông, có sức khoẻ phi thường. Năm Nhâm Thân (1212), trong nước nhiều biến loạn, triều đình cử Đoàn Thượng về Hồng Châu mộ dân đánh giặc, ông có sức khoẻ phi thường, tương truyền, với một ngựa, một đao ông có thể xông vào đánh tan cả một đạo quân. Quân giặc nghe đến tên ông đã đủ sợ hãi.

Di tích lịch sử đình Mậu Tài thờ Đông Hải Đại Vương Đoàn Thượng

Sau khi Lý Chiêu Hoàng thoái vị, nhường ngôi cho Trần Cảnh (Trần Thái Tông), nhà Lý chấm dứt, Đoàn Thượng không quy phục nhà Trần, khước từ mọi bổng lộc và chức tước, chống lại việc sát hại con cháu nhà Lý.

Trần Thủ Độ thấy ông là bậc anh hùng, sai người tới dụ, hứa phong vương và gả công chúa cho, ông không màng, quyết giữ đất Hồng Châu, xây thành đắp luỹ, chống lại nhà Trần, mong muốn khôi phục triều Lý, giữ trọn tiết nghĩa. Trần Thủ Độ nhiều lần mang quân đến đánh nhưng không thắng được.

Năm Mậu Tý (1228), trong một trận đánh ở Yên Nhân (nay thuộc Bần Yên Nhân, Mỹ Hào, Hưng Yên), Trần Thủ Độ lập mưu, giả vờ giảng hoà, rồi cho Nguyễn Nộn từ Bắc Giang mang quân đánh úp. Khi kịch chiến, ông bị chém vào cổ bị thương nặng rồi chết.

Về cái chết của Đoàn Thượng có nhiều giai thoại, trong đó có giai thoại Đoàn Thượng bị quân Nguyễn Nộn chém, đầu rơi ở Bần Yên Nhân, nhưng thân vẫn nằm trên lưng ngựa, đến Mao Điền (nay thuộc xã Cẩm Điền, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương) mới rơi, do vậy dân gian mới có câu: “đầu Bần, thân Mao”, ý nói đầu rơi ở Bần Yên Nhân còn thân của ngài ở Mao Điền.

Giai thoại này được cho thuyết phục hơn cả vì hiện nay hai nơi này đều có đền thờ ông. Trong đó có đình thôn Mậu Tài (xã Cẩm Điền, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương). Hàng năm, cứ dịp vào ngày mùng 7 tháng Giêng (được cho là ngày sinh của ông) và dịp trung tuần tháng 4 hàng năm (được cho là ngày mất), đình thôn Mậu Tài đều mở hội, tổ chức tế lễ trọng thể.

Sau khi qua đời có nhiều nơi thuộc Hồng Châu thờ ông làm Phúc thần với danh hiệu Đông Hải Đại Vương. Tại Yên Nhân có một ngôi đền lớn thờ Đoàn Thượng. Nhiều triều đại sau phong ông là Bảo quốc an dân nhất đẳng thần, gia phong nhiều mỹ tự.

Một hoạt động tại lễ hội truyền thống đình Mậu Tài vào ngày mùng 7 tháng Giêng năm Canh Tý (2020)

Về đình thôn Mậu Tài, ông Bùi Xuân Phúc – Trưởng thôn Mậu Tài cho biết: Đình làng Mậu Tài có lịch sử từ lâu đời, thờ Thành Hoàng làng Đoàn Thượng. Ông được triều Nguyễn sắc phong làm Đông Hải Đại Vương, thượng đẳng thần. Hiện nay đình làng còn giữ được sắc phong này. Hiện di tích lịch sử đình làng Mậu Tài đã được công nhận di tích lịch sử cấp tỉnh.

Hàng năm, chính quyền và nhân dân trong thôn, trong xã đều tổ chức lễ hội truyền thống đình làng. Thông qua lễ hội hàng năm nhằm bảo tồn và giữ gìn di sản văn hóa truyền thống và để trao truyền những nét đẹp văn hóa cho các thế hệ mai sau.

Đây là một nét đẹp văn hóa của dân tộc ta, là văn hóa tín ngưỡng là nhu cầu của cuộc sống hiện nay cũng là dịp để tôn vinh văn hóa làng- dâng hương tôn kính Đức Thành Hoàng làng.

Lễ hội cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, nhân khang vật thịnh, quốc thái dân an và giữ vững thuần phong mỹ tục, nhà nhà ấm no hạnh phúc.

Tuy nhiên, theo ông Bùi Xuân Phúc, hiện nay di tích lịch sử đình thôn Mậu Tài thờ Đông Hải Đại Vương Đoàn Thượng đã xuống cấp, cần được trùng tu tôn tạo. Chính vì vậy rất cần sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng phân bổ kinh phí để tu bổ. Ngoài ra, ông Phúc cũng mong muốn những bà con trong thôn, những nhà hảo tâm cùng chung tay đóng góp, xã hội hóa để tôn tạo di tích đình quê nhà.