Kỳ 2: Đội tàu Ma của Trung Quốc - Càn quét Nam Mỹ

Mực khổng lồ ở Peru - một trong những mục tiêu săn lùng của tàu săn trộm Trung Quốc - Ảnh: fis-net.com

Ngang nhiên đánh bắt trong EEZ

Năm 2018, Ecuador đã từng phát hiện khoảng 300 tàu cá Trung Quốc đánh bắt bất hợp pháp. 

Cuối tháng 4-2019, hay tin có các đội tàu cá treo cờ Trung Quốc xâm nhập vùng EEZ, Tổng thống Lenin Moreno đã bực tức đập bàn và ra lệnh điều động ngay máy bay và tàu chiến ngăn chặn đồng thời yêu cầu triệu đại sứ Trung Quốc đến để phản đối. 

Đô đốc Darwin Jarrin Cisneros, chỉ huy hải quân Ecuador, đánh giá: "Các đội tàu cá Trung Quốc hoạt động chẳng khác gì đạo quân săn mồi".

Ông giải thích: "Ecuador giám sát qua vệ tinh. Khi tàu cá tiếp cận vùng biển thuộc quyền tài phán Ecuador, máy bay được điều động để xác minh bằng hình ảnh. Sau đó, cảnh sát biển và các đơn vị hải quân di chuyển đến các vị trí chiến lược để ngăn chặn tàu cá đi vào vùng biển Ecuador". 

Thật ra tiềm lực hải quân Ecuador còn hạn chế với năm tàu hộ vệ, hai tàu khu trục lớp Condell, hai tàu ngầm lớp 209/1300, ba tàu cao tốc lớp Seawolf và chỉ có hai tàu tuần tra. Để giám sát biển, Ecuador dựa vào hai máy bay và tám máy bay không người lái.

Tại Peru, chủ tịch Ủy ban Quản lý bền vững mực khổng lồ Nam Thái Bình Dương (CALAMASUR) Alfonso Miranda Eyzaguirre ghi nhận có rất nhiều tàu cá Trung Quốc đánh bắt mực trong phạm vi 200 hải lý ở vùng biển Grau. 

Bộ Sản xuất Peru ước tính đánh bắt bất hợp pháp đã gây thiệt hại cho Peru 500 triệu USD mỗi năm. Hải quân Peru đủ mạnh để ngăn chặn các vụ vi phạm đánh bắt trong vùng EEZ nhưng Peru lại phải đối mặt với một thách thức khác. 

Các công ty thủy sản Trung Quốc dùng chiêu mua lại tàu cá Peru, nhờ đó được hưởng quyền đánh bắt ở Peru. 

Ví dụ Tập đoàn Dailan Huafeng của Trung Quốc đã mua lại Công ty đánh cá Arbumasa của Tây Ban Nha trong khi Arbumasa đã được cấp phép hoạt động trong vùng biển Peru.

Tương tự Peru, tình trạng một số tàu cá Trung Quốc núp bóng giấy phép tàu cá địa phương cũng đã xảy ra ở Uruguay. 

Tại Chile, tàu cá Trung Quốc không được phép sử dụng cảng vì tàu quá bệ rạc, không đạt tiêu chuẩn nhưng tàu vẫn "bám trụ" đánh bắt. Tuy hải quân Chile đủ mạnh nhưng bờ biển quá dài nên khó ngăn chặn đánh bắt IUU trên toàn bộ vùng EEZ.

Tiến sĩ Evan Ellis nhận định ngoài các đội tàu đánh bắt xa bờ Trung Quốc, còn tàu của nhiều nước khác vi phạm vùng EEZ của các quốc gia ven biển Mỹ Latin, tuy nhiên đến nay tàu cá Trung Quốc vẫn là tàu vi phạm nhiều nhất và trắng trợn nhất. 

Điều trớ trêu là doanh thu từ đánh bắt bất hợp pháp cuối cùng được chuyển về Trung Quốc để sau đó các công ty Trung Quốc gián tiếp đầu tư mua dầu mỏ hay khai thác khoáng sản ở Mỹ Latin.

Rốt cuộc nguồn lợi thủy sản bị tàu cá Trung Quốc đánh bắt bất hợp pháp ở Mỹ Latin không chỉ tước đoạt sinh kế của người dân địa phương mà còn trở thành nguồn đầu tư phát sinh giá trị ở Mỹ Latin để tiếp tục phát sinh lợi nhuận vào tay dân Trung Quốc.

Một vụ chấn động dư luận về đánh bắt IUU đã từng xảy ra ngày 13-8-2017. Trực thăng và tàu cảnh sát biển Ecuador kiểm tra tàu giã cào Trung Quốc Fu Yuan Yu Leng 999 trong khu bảo tồn biển Galapagos.

Trong hầm con tàu dài 98m có sáu khoang hàng. 300 tấn cá bị tịch thu, trong đó có 6.600 con cá mập bao gồm các loài bị đe dọa tuyệt chủng.

Nhờ phân tích dữ liệu AIS, Ecuador xác định bốn tàu câu vàng Trung Quốc đã chuyển tải số cá mập đánh bắt được sang tàu Fu Yuan Yu Leng 999 ở vị trí phía tây Galapagos.

Cuối cùng chủ tàu phải nộp phạt 5,9 triệu USD, còn thuyền trưởng tàu Fu Yuan Yu Leng 999 lãnh án bốn năm tù.

Ghana cấm đánh bắt cá theo hình thức "saiko" nhưng trên thực tế "saiko" vẫn ngang nhiên tồn tại. Nguyên nhân do các tàu cá Trung Quốc đã sử dụng mánh khóe "hồn Trương Ba, da hàng thịt".

Kỳ 3: Chiêu 'hồn Trương Ba, da hàng thịt'

Theo Tạp chí Điện tử