Khủng hoảng nước: Cơ hội hòa bình hay mồi lửa cho xung đột toàn cầu?

Francis Galgano, phó giáo sư tại Đại học Villanova (Mỹ), nhận định rằng sự quản lý kém ở các khu vực dễ bị tổn thương và biến đổi khí hậu đang làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nước. Ông cho rằng các vùng lưu vực sông xuyên biên giới, nơi mà nhiều quốc gia chia sẻ nguồn nước, đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi những mâu thuẫn về quyền kiểm soát và phân phối nước.

“Chúng ta đang đối mặt với vấn đề quản trị kém và tác động ngày càng gia tăng của sự khô cằn và biến đổi khí hậu. Đây là những yếu tố chính làm mất ổn định khả năng giải quyết xung đột nước một cách hòa bình và hiệu quả,” Galgano chia sẻ với CNBC.

Nguy cơ bùng nổ xung đột nước

Cuộc tranh luận về nguy cơ xảy ra các "cuộc chiến nước" đã kéo dài trong nhiều thập kỷ, từ các quan chức cấp cao của Liên Hợp Quốc đến những chuyên gia hàng đầu về chính trị nước đều cảnh báo về rủi ro này. Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng ý. Viện Nước Quốc tế Stockholm (SIWI), một tổ chức phi lợi nhuận, cho rằng nước có thể là cầu nối cho các cuộc đàm phán hòa bình hơn là tác nhân gây xung đột.

Dù vậy, tình trạng khan hiếm nước vẫn là một vấn đề toàn cầu cấp bách. Ước tính khoảng một nửa dân số thế giới đang đối mặt với tình trạng thiếu nước nghiêm trọng ít nhất trong một phần của năm. Theo Viện Tài nguyên Thế giới, 31% GDP toàn cầu — tương đương 70 nghìn tỷ USD — có thể đối mặt với tình trạng căng thẳng nước nghiêm trọng vào năm 2050.

Những tháng gần đây, khủng hoảng nước đã làm dấy lên hàng loạt tiêu đề đáng báo động. Tại Mexico, người dân ở thủ đô đã xuống đường biểu tình vào tháng 1 vì thiếu nước kéo dài. Tại Iran, chính quyền cảnh báo hàng trăm thị trấn và làng mạc có nguy cơ bị sụt lún đất. Tại Ấn Độ, cơ quan xếp hạng Moody's cho rằng tình trạng thiếu nước trầm trọng có thể làm suy yếu sức mạnh tài chính của quốc gia này.

Nguồn gốc căng thẳng giữa các quốc gia

Galgano đã chỉ ra một số khu vực có nguy cơ xung đột nước cao, trong đó đáng chú ý là lưu vực sông Nile ở châu Phi, sông Tigris-Euphrates ở Tây Nam Á và các con sông Helmand, Harirud dọc biên giới Afghanistan và Iran.

Tại lưu vực sông Nile, cuộc tranh cãi kéo dài giữa Ai Cập và Ethiopia về việc xây dựng Đập Đại Phục Hưng đã đặt hai quốc gia này vào thế đối đầu. Ai Cập lo sợ rằng con đập sẽ làm giảm lưu lượng nước và ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn cung cấp nước của mình. Cuộc xung đột này đã kéo dài từ năm 2011 mà chưa có giải pháp hiệu quả, và có nguy cơ bùng phát thành xung đột toàn diện nếu không được giải quyết.

Tương tự, sông Tigris-Euphrates, chảy qua Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq và Syria, cũng là một điểm nóng xung đột tiềm tàng. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan có thể tận dụng nguồn nước làm đòn bẩy chính trị, điều này sẽ đẩy Iraq và Syria vào tình trạng thiếu nước nghiêm trọng.

Nước, một nguồn tài nguyên thiết yếu cho cuộc sống, có thể trở thành yếu tố chính dẫn đến xung đột vũ trang giữa các quốc gia trong bối cảnh biến đổi khí hậu và quản lý kém. Tuy nhiên, nước cũng có thể là chất xúc tác cho các cuộc đàm phán hòa bình, nếu các quốc gia biết tận dụng và quản lý một cách hiệu quả.

Giải pháp cho tương lai

Trước những lo ngại về "cuộc chiến nước", Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) đã đưa ra một danh sách các biện pháp để giải quyết tình trạng thiếu nước toàn cầu. Các giải pháp này bao gồm bảo vệ và phục hồi không gian tự nhiên, nâng cao hiệu quả sử dụng nước, khai thác các nguồn nước không truyền thống như tái sử dụng nước thải và áp dụng các cách tiếp cận tích hợp trong quá trình ra quyết định.

Trong bối cảnh nguồn nước ngày càng khan hiếm, các quốc gia không chỉ đối mặt với thách thức về quản lý mà còn với sự căng thẳng về mặt địa chính trị. Việc quản lý tài nguyên nước một cách bền vững không chỉ là chìa khóa để bảo vệ môi trường, mà còn là điều kiện tiên quyết để ngăn chặn các cuộc xung đột tiềm tàng trong tương lai.

Theo tạp chí Điện tử và Ứng dụng